در این مقاله می خوانید :
مثانه یکی از اندام‌های مهم بدن است که مشکلات آن می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. از عفونتهای ساده تا بیماری‌های پیچیده‌تر، مشکلات مثانه علائمی مانند تکرر ادرار، سوزش هنگام ادرار کردن و درد لگن را به همراه دارد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب این مشکلات بسیار مهم است از همین رو در ادامه این مقاله به معرفی شایع ترین مشکلات مثانه و علائم آنها پرداخته و درباره راه های درمان هرکدام صحبت میکنیم.
درد مثانه در کجا و چطور احساس می شود؟
این دردها که بسیار هم آزاردهنده هستند، اغلب در ناحیه مجرای ادراری و مقعد احساس شده و در زیر شکم پخش شده و گاهی اوقات باعث دردهای پهلو می‌شوند. درد مثانه به صورت سوزش، تیر کشیدن، درد مبهم و یا درد مداوم احساس شده و شدت آن از خفیف تا شدید در هر فرد با شرایط متفاوت و در طول زمان تغییر می‌کند.
درد مثانه و مقعد ممکن است در هنگام ادرار کردن، بعد از ادرار کردن یا حتی در تمام طول روز احساس شود و عواملی چون پر شدن مثانه، فعالیت فیزیکی، مصرف برخی غذاها، نوشیدنی‌ها و استرس میتوانند آن را تشدید کند.
مشکلات شایع مثانه و راه های درمان آن
1- عفونت مثانه یا سیستیت
باکتری‌ها از طرق مختلف می توانند وارد مثانه شده و عفونت مثانه یا سیستیت را ایجاد کنند . این عفونت در زنان از مردان بیشتر دیده شده و باعث ایجاد درد در قسمت پایین شکم همراه با سوزش ادرار، تکرر ادرار و یا حتی خونریزی میشود. تحقیقات انجام شده نشان داده شایع ترین علل ابتلا به عفونت مثانه عبارت است از:
- نگه داشتن ادرار به میزان طولانی
- رابطه جنسی نامتعارف
- شستشوی مجرای ادراری با آب فشار زیاد
- استرس
- الکل
- شنا در استخر آلوده
+ راههای پیشگیری از عفونت مثانه
- مقدار زیادی آب بنوشید یعنی روزانه حداقل 8 لیوان
- هیچگاه احساس دفع ادرار را نادیده نگیرید و سعی کنید هر بار مثانه را کاملا خالی کنید.
- بعد از اجابت مزاج، موضع را از جلو به عقب تمیز کنید تا از ورود باکتری‌های مدفوع به پیشابراه پیشگیری شود.
- پیش از مقاربت جنسی و بعد از آن حتما ادرار کنید و دستگاه تناسلی را بشویید.
- از مصرف فرآورده‌های بهداشتی مخصوص دستگاه تناسلی (اسپری یا پودر) و صابون‌های قوی خودداری کنید، زیرا پیشابراه و دستگاه تناسلی را تحریک می‌کند و محیط کشت مناسبی برای رشد باکتری‌ها خواهد بود.
- لباس های زیر خود را از نوع نخی انتخاب کنید و از جوراب شلواری‌هایی که قسمت بالای آن نخی است استفاده کنید.
- به جای استفاده از وان حمام بهتر است دوش گرفته شود.
- از آنجایی که مصرف زیاد کافئین باعث تحریک مثانه، اکیدا از آن پرهیز کنید.
+ راهکاری کنترلی عفونت ادراری
از آنجایی که ممکن است عفونت وارد کلیه ها شده و عوارض خطرناکی داشته باشد؛ بمحض مشاهده علائم عفونت مثانه مراجعه به پزشک متخصص اورولوژی و شروع آنتی بیوتیک توصیه می شود. بهترین دارو در این شرایط برای افراد غیر باردار و در سنین بزرگسالی از خانواده سیپروفلوکساسین است. البته در درمان جدید و بعد از بررسی دقیق پزشک متخصص، استفاده از پودر فسفومایسین نیز توصیه میشود.
2- سرطان مثانه
رشد یک بافت غیر طبیعی در مثانه که در آن تقسیم سلول‌ها به طور مهار گسیخته‌ای انجام می‌گیرد و کنترلی بر آن وجود ندارد باعث ایجاد سرطان مثانه میشود که ممکن است خوش‌خیم یا بدخیم باشد. اگر سرطان بدخیم باشد، امکان دارد به گره‌های لنفاوی، استخوان، کبد، و ریه‌ها گسترش یابد. تومورهای مثانه در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است ولی در هر سنی دیده میشود و ضمناً شیوع آن در مردان بیشتر از زنان است.
+ علامت سرطان مثانه
شایعترین علامت سرطان مثانه خونریزی ادرار یا هماچوری است ولی ممکن است علامتی نداشته باشد. همچنین درد استخوانها و لگن و پهلوها معمولا در مراحل پیشرفته بیماری دیده میشود که باید نسبت به آن هشیار باشید.
+ علت درگیری با سرطان مثانه
مهمترین عامل سرطان مثانه سیگار و تریاک است .افرادی که شغلشان به عنوان مثال در ارتباط با صنایع چرم میباشد یا کارگرانی که با موادی مثل رنگ، بنزین، مواد چاپ و مواد شیمیایی سروکار دارند، بیشتر در معرض خطر هستند. یکی دیگر از علت‌های ایجاد کننده سرطان مثانه استفاده از داروهایی مانند سیکلوفسفامید و شیرین کننده‌های مصنوعی است.عفونت و سنگ مثانه نیز خطر بدخیمی مثانه را افزایش می‌دهند.
+ تشخیص سرطان مثانه
وجود خون در ادرار بصورت ظاهری یا در آزمایش ادرار بسیار کمک کننده است و تشخیص آن در مطب بسیار ساده و با سیستوسکوپ فلکسیبل توسط فوق تخصص اورولوژی انجام میشود؛ به این صورت که لوله ای قابل انعطاف با بی حسی وارد دستگاه ادراری میشود تا مجرای ادراری و مثانه به وسیله آن بصورت کامل رویت شده و در صورت درگیری با آن بصورت توده مرجانی تشخیص داده شود.
+ درمان سرطان مثانه
سرطانهای مثانه توسط اورولوژیست با ابزار اندوسکوپی مثل سیستوسکوپ و در اتاق عمل تحت عمل رزکشن قرار میگیرند و نمونه بافتها جهت پاتولوژی ارسال میشود. بعد از عمل جراحی تزریق موادی مثل ب س ژ شش بار بصورت هفتگی جهت جلوگیری از عود توده انجام میشود. البته در مراحل پیشرفته، درمان سرطان مثانه با برداشتن کامل آن و جایگزینی آن با روده و یا شیمی درمانی و رادیوتراپی انجام میشود .
3- مثانه عصبی یا بیش فعال
مثانه های بیش فعال مثانه هایی هستند که انقباضات مهار نشده دارند و مثانه خود به خود منقبض میشود. مشخصات بالینی اینها تکرر های اداری مزمن و دفع ناگهانی ادرار حجم کم و دفعات زیاد است که به صورت اورژانس انجام شده و بیمار باید سریع خودش را به دستشویی برساند.
در این وضعیت فکر بیمار بیشتر روی دستشویی رفتن و تخلیه ی ادرار است. این افراد واقعا نمی توانند بیرون بروند و از آنجایی که احساس وابستگی به دستشویی دارند، مسافرت های طولانی برایشان سخت است.
+ علت مثانه بیش فعال
- استرس
- آسیب عصب در اثر سکته مغزی و نخاع
- مصرف غذای تند و محرک
- عفونتهای ادراری
- سنگهای ادراری
+ روش درمان مثانه بیش فعال
- رعایت رژیم غذایی و عدم مصرف غذاهای تند و محرک ها
- ورزش و فعالیت بدنی
- مصرف داروهای کاهنده انقباض مثانه
- در صورت عدم پاسخ به دارو درمان با بوتاکس توصیه میشود
4- سنگ مثانه
سنگهای مثانه اکثرا در مردان مسن که مبتلا به بزرگی پروستات هستند دیده می شود و اکثرا در اثر عدم تخلیه کامل ادرار و رسوب املاح این سنگها ساخته شده و باعث ایجاد درد و احتباس ادراری شده و سوزش ادراری و خونریزی هم ایجاد میشود .
+ درمان سنگ مثانه
درمان سنگهای مثانه بروش اندوسکوپی و سیستوسکوپ و تکه تکه کردن سنگها و خروج آنها با شستشو از مجرای ادراری است. سنگ شکنی سنگهای داخل مثانه روشی است که تاثیر کمتر دارد و در افرادی که امکان بیهوشی ندارند قابل انجام است.
5- پایین افتادگی مثانه یا سیستوسل
پایین افتادگی مثانه (سیستوسِل؛cystocele ): . پایین افتادگی مثانه(سیستوسِل) هنگامی روی می دهد که دیواره ی بین مثانه و مهبل(واژن) در جنس مونث ضعیف شود و در نتیجه مثانه به داخل واژن نزول نماید. این اختلال می تواند موجب ناراحتی و بروز مشکل در هنگام تخلیه مثانه شود.
پایین افتادگی مثانه موجب نشت ناخواسته ادرار و احساس تخلیه نشدن کامل مثانه می شود. نشت ادرار ممکن است در هنگام سرفه، عطسه،خنده،راه رفتن و دویدن روی دهد.
+ درمان پایین افتادگی مثانه
در مراحل ابتدایی و متوسط افتادگی مثانه درمان با صندلی امسال (EMSELLA) توصیه می شود که این صندلی امواج اختصاصی الکترومغناطیس به عضلات کف لگن میدهد و باعث تقویت این عضلات میشود و افتادگی مثانه جبران میشود . در موارد شدید سیستوسل با درمان جراحی و گذاشتن مش درمان میشود .
6- نارسایی مثانه
در این حالت بعلت قطع رشته های عصبی مثانه تخلیه مثانه به خوبی انجام نمیشود و همیشه مقداری ادرار در مثانه باقی میماند . در موارد شدید این ادرار باقیمانده ممکن است به کلیه ها پس زده و نارسایی کلیه ایجاد کند. علت این قضیه آسیب به اعصاب مغز یا نخاع میباشد .
+ درمان نارسایی مثانه
- درمان نارسایی مثانه با دارو مشکل است و داروها تا حدودی میتوانند به خروج ادرار کمک کنند
- دستگاه EMELLA تاثیر مطلوب در مراحل اولیه دارد .
- در موارد شدید سونداژ متناوب و تخلیه مثانه جهت جلوگیری از آسیب مثانه توصیه میشود
- الکترو مدولاسیون و گذاشتن باطری در نخاع هم کمک کننده است .
7- خونریزی مثانه (hematuria)
خونریزی مثانه به معنای وجود خون در ادرار است و می‌تواند به صورت خونی بودن کامل ادرار یا وجود رگه‌های خونی در آن مشاهده شود. عفونتهای مثانه، سنگ مثانه، تومورهای مثانه، آسیب‌های مثانه، التهاب مثانه، بزرگ شدن پروستات و برخی بیماری‌های کلیوی از جمله دلایل خونریزی مثانه هستند.
علاوه بر خون در ادرار، ممکن است علائمی مانند درد هنگام ادرار کردن، تکرر ادرار و احساس نیاز فوری به ادرار کردن نیز مشاهده شود. همچنین برای تشخیص علت خونریزی مثانه، پزشک ممکن است آزمایش ادرار، سونوگرافی، سی تی اسکن، MRI و سیستوسکوپی را درخواست کند و درمان آن شامل مصرف دارو، جراحی و سایر روش‌های درمانی خواهد بود.
8- تکرر ادرار (frequent urination)
تکرر ادرار به معنای نیاز مکرر به ادرار کردن است، حتی اگر مقدار ادرار کم باشد. بیمار علاوه بر تکرر ادرار، ممکن است علائمی مانند سوزش هنگام ادرار کردن، احساس نیاز فوری به ادرار کردن و بی‌اختیاری ادرار نیز مشاهده شود.
برای تشخیص علت تکرر ادرار، پزشک ممکن است آزمایش ادرار، سونوگرافی و سایر آزمایشات را درخواست کند اما به طور معمول عفونتهای مثانه، بزرگ شدن پروستات، بارداری، دیابت، مصرف برخی داروها، مشکلات عصبی و مثانه بیش فعال از جمله دلایل تکرر ادرار هستند.
درمان تکرر ادرار به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و ممکن است شامل مصرف دارو، تغییر سبک زندگی و فیزیوتراپی کف لگن باشد.
9- پولیپ مثانه
علت دقیق ایجاد پولیپ مثانه مشخص نیست، پولیپ مثانه رشد غیرسرطانی در پوشش داخلی مثانه است که می‌تواند تک یا متعدد باشد. پولیپ‌های کوچک در حالت عادی علامتی ندارند اما پولیپ‌های بزرگتر ممکن است باعث خونریزی، تکرر ادرار و مشکل در ادرار کردن شوند.
برای تشخیص پولیپ مثانه، پزشک ممکن است سیستوسکوپی را انجام دهد و بعد از بررسی دقیق، درمان پولیپ مثانه به اندازه، تعداد و محل پولیپ‌ها بستگی دارد و ممکن است شامل برداشتن پولیپ با جراحی باشد.
10- بی اختیاری ادراری
بی اختیاری ادراری به معنای ناتوانی در کنترل مثانه و نشت ادرار است که رایج ترین علت آن؛ ضعف عضلات کف لگن، آسیب عصبی، عفونتهای مثانه، بزرگ شدن پروستات، بارداری، یائسگی و برخی بیماری‌های زمینه ای است. نشت ادرار هنگام سرفه، عطسه، خندیدن، بلند شدن از روی صندلی یا هنگام ورزش از جمله علائم بی اختیاری ادراری هستند.
برای تشخیص علت بی اختیاری ادرار، پزشک آزمایش ادرار، سونوگرافی و سایر آزمایشات را درخواست خواهد کرد و در نهایت با تمرینات کف لگن، دارو درمانی، تحریک عصبی و جراحی برای درمان آن اقدام می‌کند.
برای پیشگیری از بیماری های مثانه چه کنیم؟
برای حفظ سلامت مثانه و جلوگیری از بروز مشکلات مرتبط با آن، رعایت چند نکته ساده بسیار مهم است. همیشه ناحیه تناسلی را از جلو به عقب تمیز کنید، از لباس زیر نخی استفاده کنید و به جای حمام نشستن، دوش بگیرید. مثانه خود را به طور کامل تخلیه کنید، ادرار را نگه ندارید و پس از رابطه جنسی ادرار کنید. آب کافی بنوشید، مصرف کافئین و الکل را کاهش دهید، وزن خود را کنترل کنید و ورزش کنید و در نهایت به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید، عفونت‌ها را به سرعت درمان کنید و از مصرف مواد غذایی تحریک‌کننده پرهیز کنید.
با رعایت این نکات ساده، می‌توانید خطر ابتلا به عفونتهای مثانه، سنگ مثانه، التهاب مثانه و سایر مشکلات مرتبط با آن را به طور قابل توجهی کاهش دهید. همچنین، این عادات به شما کمک می‌کنند تا عملکرد مثانه خود را بهبود بخشیده و از بروز مشکلات ادراری جلوگیری کنید.
علائم هشدار دهنده مثانه؛ کلید سلامت شما
مشکلات مثانه، از عفونتهای ساده تا بیماری‌های پیچیده‌تر، میتوانند زندگی روزمره را مختل کنند. تکرر ادرار، سوزش، درد لگن و خون در ادرار از جمله علائم شایع این مشکلات هستند. عوامل مختلفی از جمله عفونت، سنگ، التهاب و تومور میتوانند باعث بروز این مشکلات شوند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، از پیشرفت بیماری و عوارض آن جلوگیری می‌کند. مصرف مایعات کافی، رعایت بهداشت فردی و مراجعه به پزشک در صورت مشاهده هرگونه علامت غیر عادی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
