فریز اسپرم در ایران؛ هزینه، مزایا و نکاتی که باید بدانید!

زمان مطالعه: 6 دقیقه

اگر به هر دلیلی نگران آینده باروری خود هستید یا قرار است تحت درمان‌هایی قرار بگیرید که ممکن است باروری‌تان را کاهش دهند، مثل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی‌های خاص موضوع فریز یا ذخیره‌سازی اسپرم می‌تواند پاسخ امن و علمی به نگرانی‌های شما باشد. این روش با تضمین این امکان که اسپرم شما در شرایط مناسب زیستی برای استفاده آینده حفظ شود، امید و آرامش را به همراه می‌آورد و ذهن را آسوده می‌کند که در ادامه این مقاله به طور کامل درباره آن اطلاعات جامعی به شما خواهیم داد. 

منظور از ذخیره سازی یا فریز اسپرم چیست؟

فریز اسپرم یا کریو پریزاسیون به فرایندی گفته می‌شود که در آن اسپرم پس از نمونه‌برداری و ارزیابی کیفیت، با استفاده از مواد محافظ و سرمازدگی کنترل‌شده (تا حدود −۱۹۶ درجه سانتی‌گراد در نیتروژن مایع) نگهداری می‌شود تا در آینده برای استفاده در روش‌های کمک باروری (مثل IVF یا IUI) قابل استفاده باشد

در چه شرایطی پزشک فریز اسپرم را توصیه می‌کند؟

به گفته دکتر کیوان آقامحمدپور؛ متخصص ارولوژی این روش را برای مردانی پیشنهاد می‌دهد که در معرض عواملی قرار دارند که ممکن است باروری آن‌ها را کاهش دهد که شایع ترین آن ها را در ادامه لیست کرده ایم:

• دریافت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی برای سرطان
• جراحی‌های اورولوژیک که ممکن است باروری را تهدید کند
• تصمیم به تأخیر در پدر شدن یا تغییر جنسیت درمانی
• اثرات جانبی داروهای بدنسازی یا ورزش سنگین
• اشتغال در مشاغل با خطر بالا برای باروری مثلا ارتش جنگ یا احتمال درگیری با سوانح کاری

دلایل نیاز به فریز اسپرم مردان چیست؟

فریز اسپرم می‌تواند به دلایل متعددی انجام شود که بیشتر آن‌ها با حفظ توانایی باروری در آینده ارتباط دارند. برای مثال، مردانی که قرار است تحت درمان‌های جدی مثل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا جراحی‌هایی در ناحیه لگن و بیضه قرار بگیرند، ممکن است در معرض کاهش یا از دست دادن توان تولید اسپرم باشند. 

همچنین افرادی که قصد دارند پدر شدن را به تعویق بیندازند یا شغل‌هایی دارند که احتمال آسیب به باروری در آن‌ها بالاست (مانند نظامیان، فضانوردان، ورزشکاران حرفه‌ای یا رانندگان جاده‌های خطرناک)، ممکن است تصمیم بگیرند اسپرم خود را برای آینده ذخیره کنند. گاهی نیز در موارد خاص مانند تغییر جنسیت یا قبل از وازکتومی (بستن لوله‌های اسپرم‌بر)، فریز اسپرم به‌عنوان اقدامی احتیاطی پیشنهاد می‌شود.

آزمایشات لازم قبل از فریز اسپرم

پیش از انجام فریز اسپرم، چند آزمایش ساده اما مهم باید انجام شود تا اطمینان حاصل شود که نمونه اسپرم از نظر کیفیت مناسب است، فرد دچار آزواسپرمی یا اسپرم صفر نیست و مشکلی از نظر سلامت عمومی ندارد. اولین و مهم‌ترین آزمایش، «آزمایش تجزیه مایع منی» یا سمن آنالیز (Semen Analysis) است. در این تست، پزشک تراکم اسپرم‌ها (تعداد در هر میلی‌لیتر)، میزان تحرک آن‌ها (چقدر به‌خوبی حرکت می‌کنند) و شکل ظاهری (مورفولوژی) را بررسی می‌کند. 

علاوه بر این، آزمایشاتی برای تشخیص بیماری‌های عفونی مانند HIV، هپاتیت B و C نیز انجام می‌شود تا هم ایمنی خود فرد و هم رعایت بهداشت در شرایط نگهداری اسپرم در بانک اسپرم تضمین شود. این مراحل باعث می‌شود که اسپرم ذخیره‌شده در شرایط کاملاً کنترل‌شده و مطمئن نگهداری شود.

مراحل و فرآیند فریز اسپرم

پیش از شروع فریز اسپرم، لازم است فرد از روند کار و نکات مهم آگاه باشد. فریز اسپرم، فرآیندی علمی است که به منظور حفظ قدرت باروری در آینده انجام می‌شود و نیاز به انجام چند مرحله‌ی دقیق دارد. در ادامه، مراحل اصلی آن را مرور می‌کنیم:

مرحله اول: مشاوره اولیه با پزشک متخصص

در این مرحله، فرد با پزشک مشورت می‌کند تا از شرایط پزشکی خود، دلایل فریز و روند کار آگاه شود. همچنین پرونده‌ی پزشکی بررسی می‌شود.

مرحله دوم: انجام آزمایش‌های پیش از فریز

 شامل آزمایش سمن آنالیز برای بررسی کیفیت اسپرم و آزمایش‌های ویروسی (مثل HIV و هپاتیت) جهت اطمینان از سلامت نمونه‌ها.

مرحله سوم: جمع‌آوری نمونه اسپرم

 عموما از طریق خودارضایی در کلینیک و در محیط استریل انجام می‌شود. اگر فرد قادر به این کار نباشد، روش‌های دیگری مانند استخراج از بیضه (TESE) به کار می‌رود.

مرحله چهارم: ارزیابی کیفیت نمونه

 نمونه جمع‌آوری‌شده از نظر تعداد اسپرم، تحرک، شکل و سلامت کلی بررسی می‌شود تا تصمیم‌گیری درباره تعداد لوله‌های ذخیره‌سازی انجام شود.

مرحله پنجم: مخلوط‌کردن با ماده محافظ انجماد

 قبل از انجماد، اسپرم با ماده‌ای به نام «کریوپروتکتنت» ترکیب می‌شود که از آسیب به سلول‌ها در دمای پایین جلوگیری می‌کند.

مرحله ششم: انجماد و ذخیره‌سازی

 اسپرم‌ها به‌آرامی منجمد شده و سپس در نیتروژن مایع با دمای حدود منفی 196 درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شوند.

مزایا و معایب ذخیره سازی و فریز اسپرم

مزایا	معایب
حفظ قدرت باروری در آینده	احتمال کاهش کیفیت اسپرم هنگام انجماد و ذوب
مناسب برای افرادی که تحت درمان‌های نابارورکننده هستند	هزینه‌های نگهداری سالانه در بانک اسپرم
امکان استفاده در درمان‌های کمک‌باروری مانند IVF	نیاز به آزمایش‌های پیش‌نیاز و بررسی‌های پزشکی
راهکار مطمئن برای افرادی که می‌خواهند پدر شدن را به تعویق بیندازند	محدود بودن مدت ماندگاری نسبت به کیفیت اسپرم اولیه
قابل استفاده در هر زمان دلخواه بدون وابستگی به شرایط فیزیکی فعلی فرد	نیاز به مجوزهای قانونی در برخی موارد برای استفاده یا اهدای اسپرم

مدت زمان و شرایط نگهداری اسپرم فریز شده

اسپرم فریز شده در صورت نگهداری در شرایط استاندارد، می‌تواند برای مدت زمان طولانی حتی تا ۱۰ یا ۲۰ سال سالم بماند. اما کیفیت اولیه اسپرم، نقش مهمی در ماندگاری موفق آن دارد. بانک‌های اسپرم با استفاده از تانک‌های نیتروژن مایع و سیستم‌های پایش دمای دقیق، از سالم ماندن اسپرم در طول سال‌ها اطمینان حاصل می‌کنند. البته نگهداری بلندمدت نیازمند تمدید سالانه و پرداخت هزینه نگهداری است.

درصد موفقیت در استفاده از اسپرم فریز شده چقدر است؟

موفقیت استفاده از اسپرم فریز شده به عوامل مختلفی مانند کیفیت اولیه اسپرم، سن و سلامت شریک زن، روش درمانی مورد استفاده (مانند IUI یا IVF) و تجربه کلینیک بستگی دارد. به طور میانگین، اسپرم فریز شده پس از ذوب‌شدن حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد توان حرکتی و باروری خود را حفظ می‌کند. در روش‌های پیشرفته مثل IVF یا ICSI، شانس بارداری با اسپرم فریز شده تفاوت چندانی با اسپرم تازه ندارد.

هزینه فریز اسپرم چقدر است؟

هزینه فریز اسپرم بسته به مرکز درمانی، آزمایش‌های اولیه، تعداد دفعات نمونه‌گیری و مدت زمان نگهداری می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی، هزینه اولیه فریز اسپرم در ایران حدود ۱ تا ۳ میلیون تومان است و هزینه نگهداری سالانه نیز چیزی در حدود ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومان خواهد بود. البته این ارقام بسته به خدمات اضافی ممکن است تغییر کنند و بهتر است برای اطلاعات دقیق تر با بهترین متخصص اورولوژی مشاوره کنید.

چه تفاوتی بین فریز اسپرم و ذخیره تخمک وجود دارد؟

فریز اسپرم و ذخیره تخمک هر دو روش‌هایی برای حفظ توانایی باروری در آینده هستند، اما تفاوت‌هایی در مراحل، هزینه‌ها و پیچیدگی‌های فنی دارند. فریز اسپرم ساده‌تر، سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر است چون نمونه‌گیری از مرد بدون نیاز به بیهوشی یا تحریک دارویی انجام می‌شود. در مقابل، فریز تخمک نیازمند مصرف داروهای تحریک تخمک‌گذاری، سونوگرافی‌های مکرر و جراحی کوتاه‌مدت برای برداشت تخمک است. همچنین ذخیره تخمک از نظر نگهداری حساس‌تر بوده و درصد بارداری موفق در آن به سن و تعداد تخمک‌ها بسیار وابسته است.

پرسش و پاسخ درباره ذخیره سازی و فریز اسپرم ⁉️