در این مقاله می خوانید :
شاید از خود بپرسید دلیل اکوژن در سونوگرافی مثانه چیست؟ توده اکوژن در سونوگرافی پزشکی بیشترین سطح بازتاب را دارد، به عبارت دیگر، اکوژنیته بیشتری دارد. در تصاویر سونوگرافی، بافت‌های اکوژن به رنگ سفید یا روشن نمایش داده می‌شوند.در سونوگرافی پزشکی، توده‌های اکوژن ممکن است نشانه‌ای از وجود تغییرات غیرطبیعی در بافت باشند. به عنوان مثال، توده‌های اکوژن در قلب ممکن است نشانه‌ای از اختلالات قلبی باشند، یا در مثانه باعث شنیدن صداهای غر طبیعی در مثانه می شود که همان اکوژن نام دارد،در پستان ممکن است نشانگر وجود توده‌های خوش خیم یا بدخیم باشند و در رحم ممکن است نشانگر وجود فیبروم‌ها یا توده‌های دیگر باشند. اگر پزشک شما توده‌ای اکوژن را در هر قسمتی از بدن تشخیص داد، احتمالاً نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر برای تعیین نوع و خطرات احتمالی آن دارید.
مثانه چیست؟
مثانه اندامی بالن‌شکل است که می‌تواند ادرار را ذخیره و در زمان مناسب تخلیه کند. این اندام جزوی از سیستم ادراری بدن انسان به حساب می‌آید و اختلال در عملکرد آن فرد را دچار مشکلات زیادی خواهد کرد.
مثانه اندامی کیسه‌ای است که مثل معده قابلیت افزایش حجم دارد. دیواره مثانه می‌تواند ۵ تا ۹ سانتی‌متر کشیده شود. زمانی احساس ادرار در فرد ایجاد می‌شود که یک‌چهارم مثانه پر شده باشد. این اندام در بخش پایینی حفره شکمی قراردارد و بخشی از سیستم ادراری و شامل مجموعه سه‌قسمتی زیر می باشد:
- میزنای‌ها (Ureters) دو لوله متصل‌کننده کلیه به مثانه
- مثانه (Bladder): محل ذخیره ادرار
- میزراه ( Urethra): لوله کوتاه خروج ادرار
سیستم خونی مثانه
سرخرگ ورودی به مثانه ادامه سرخرگ لگنی است و سیاهرگ خروجی از آن به سیاهرگ لگنی می‌پیوندد.
سیستم عصبی
مثانه، توسط پیامهای هر دو بخشِ خودمختار (سمپاتیک و پاراسمپاتیک) و ارادی سیستم عصبی کنترل می‌شود.
- سمپاتیک: این پیام از اعصاب هیپوگاستریک می‌رسد که سبب انبساط ماهیچه‌های دفع‌کننده و افزایش زمان ماندگاری ادرار در مثانه می‌شود.
- پاراسمپاتیک: این پیام از اعصاب لگنی می‌رسد. افزایش پیامهای این عصب باعث انقباض ماهیچه‌های دفع‌کننده می‌شود و دفع ادرار را تحریک می‌کند.
- ارادی: پیامهای این بخش سبب کنترل ارادی دفع ادرار می‌شود.
می‌توان گفت پیامهای ذخیره ادرار به‌طور عمده در نخاع و پیامهای تخلیه آن، در مغز تنظیم می‌شوند.
کار مثانه چیست ؟
اصلی‌ترین وظیفه مثانه ذخیره و دفع ادرار است. میزنای‌ها ادرارِ ساخته شده در کلیه را به این اندام منتقل می‌کنند. میزنای‌های ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری ماهیچه صاف دارند و از حرکات دودی و نیروی گرانش برای انتقال ادرار استفاده می‌کنند. با ورود ادارار به مثانه، چین‌خوردگی‌ها باز می‌شوند و ماهیچه‌های دفعی، انبساط پیدا می‌کنند.
افزایش حجم ادرار به بیش از ۳۰۰ میلی‌لیتر سبب تحریک گیرنده‌های کششی دیواره و ارسال پیام به بخش کنترلی مغز می‌شود. مغز با ارسال پیام، اسفنکتر داخلی را باز می‌کند و پس از باز شدن ارادی اسفنکتر خارجی ادرار از بدن خارج می شود.
تفاوت مثانه زنان و مردان
سیستم ادراری مردان و زنان در بخش بالایی (کلیه) یکسان است اما تفاوت‌هایی در ساختار بخش پایینی این سیستم وجود دارد .
در زنان: مثانه پایین واژن و پشت رحم قرار دارد. طول میزراه کوتاه و تقریبا ۵ سانتی‌متر و تنها عملکرد آن، دفع ادرار است.
در مردان: مثانه روبروی رکتوم و بالای پروستات قرار دارد. طول میزراه حدود ۲۰ سانتی‌متر و وظیفه آن دفع ادرار، منی و اسپرم از بدن است.
آزمایش های مثانه
پزشک متخصص برای اینکه متوجه شود علت اختلال مثانه چیست، آزمایش‌هایی انجام می‌دهد که مربوط به عملکرد و آناتومی مثانه یا بیوشیمی ادرار هستند. این آزمایش‌ها عبارتند از :
- آنالیز ادرار: این آزمایش روتین در مواقع بروز مشکلات مثانه انجام می‌گیرد. مرحله اول به وسیله سوآپ پیش می‌رود و اگر نیاز به بررسی بیشتر بود ادرار زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
- سیستوسکوپی: در این آزمایش لوله‌ای باریک وارد میزنای و مثانه می‌شود. این لوله که دوربین، چراغ و ابزارهای مورد نیاز دیگر را به همراه دارد، پزشک را در تشخیص و درمان مشکلات مثانه یاری می‌کند.
- تست یورودینامیک یا نوار مثانه: مجموعه‌ای از تست‌ها از جمله اندازه‌گیری جریان ادرار، فشار و ظرفیت مثانه هستند که در مطب پزشک انجام می‌گیرند.
اختلالات مثانه که ممکن است باعث اکوژن مثانه شود:
مثانه می‌تواند دچار اختلالات مختلفی از جمله بیش‌فعالی، التهاب، عفونت، سنگ و سرطان شود.
التهاب مثانه
التهاب در این اندام باعث ایجاد درد مزمن یا حاد یا تکرر ادرار و احساس نیاز به دفع ادرار می‌شود. در این حالت بیمار گاهی به ۴۰ تا ۶۰ بار دفع ادرار در روز و حتی شب نیاز دارد و هربار درد زیادی را تحمل می‌کند. این بیماری در زنان شایع‌تر است و با افزایش سن، خطر ابتلا افزایش می‌یابد.
بخوانید : صندلی امسلا برای درمان بی اختیاری ادراری
سنگ مثانه
اگر ادرار برای مدت طولانی در مثانه بماند، مواد شیمیایی موجود در آن به کریستالی تبدیل می‌شود که سنگ مثانه نام دارد. اختلال‌هایی که توانایی مثانه برای خارج کردن کامل ادرار را تحت تاثیر قرار می‌دهند و وجود هرگونه ماده خارجی غیرمتعارف در این اندام، فرد را به سنگ مثانه مبتلا می‌کند. این بیماری در مردان، به خصوص افراد بالای ۵۰ سال شیوع بیشتری دارد.
موارد زیر، مهم‌ترین اختلالات به وجود آورنده این حالت هستند.
- بزرگ شدن غده پروستات: بزرگ شدن پروستات در مردان امکان تخلیه کامل مثانه را مختل می‌کند و باعث ایجاد سنگ مثانه می‌شود.
- آسیب عصبی: اگر عصب منتهی به مثانه به دلیل سکته، جراحت نخاع یا هر مشکل دیگری آسیب ببیند، انقباض و انبساط ماهیچه‌های کنترل کننده ادرار دچار اختلال می‌شود و سنگ مثانه ایجاد می‌کند. به این حالت مثانه نوروژنیک می‌گوییم.
- التهاب: التهاب ایجاد شده به دلیل عفونت مثانه یا رادیوتراپوی لگن می‌تواند منجر به ایجاد سنگ مثانه شود.
- ابزارهای پزشکی: کاتاترهای مثانه، ورود ابزارهای جلوگیری از بارداری به مثانه و استنت‌های ادراری می‌توانند سبب ایجاد سنگ مثانه شوند.
- سنگ کلیه: سنگ‌های ریز کلیه ممکن است از میزنای وارد مثانه شوند. اگر سنگ‌ها خارج نشوند تبدیل به سنگ‌های بزرگ مثانه خواهند شد.
اکوژن مثانه
این اصطلاح در واقع حالتی است که در سونوگرافی مثانه صداهای غیرطبیعی وجود دارد. توده‌های لخته خون و اثرات به‌جای‌مانده از عفونت‌های ادراری ازجمله ذرات اکوژنیک هستند که در سونوگرافی مشخص می‌شوند.
وجود ذرات معلق در ادرار میتونه علل متعدد داشته باشه مثل عفونت یا رسوبات ادراری ناشی از غلیظ بودن ادرار یا ذرات تشکیل دهنده سنگ. که این واژه به تنهایی اهمیتی ندارد و در کنار دیگر علائم و شرح حال فرد هست که تفسیر می شود. مصرف زیاد مایعات و ورزش میزان آن را کم می کند همچنین وجود ذرات اکوژن میتونه به علت بالا بودن املاح ادرار،کم آبی،عفونت صورت می گیرد.
دکتر کیوان آقامحمدپور فوق تخصص اورولوژی ، مجاری ادراری و ناباروری
