در این مقاله می خوانید :
بسیاری مواقع افراد با احساس درد در ناحیه مقعد خود مواجه می‌شوند. مقعد در بخش انتهای دستگاه گوارش قرار گرفته است و ناحیه‌ای حساس از بدن حساب می‌شود. به دلیل اینکه مقعد محل خروج مدفوع است آلوده به عوامل میکروبی و بیماری‌زا می‌باشد و به همین دلیل مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلفی است. در برخی مواقع درد در ناحیه مقعد به دلیل بروز یک بیماری است که گاهی بیماری بسیار ساده و اما گاهی می‌تواند نشان از یک بیماری جدی در بدن دهد. بنابراین لازم است در هنگام درد یا تیر کشیدن مقعد حتماً به پزشک مراجعه شود.
علت درد و تیر کشدن مقعد در زنان و مردان
درد مقعد می‌تواند در نتیجه آسیب، التهاب یا عفونت‌هایی که ناحیه رکتوم یا مقعد را تحت تأثیر قرار می‌دهند، رخ دهد و نتیجه بسیاری از شرایط و بیماری‌های مختلف باشد. در اکثر مواقع علت ایجاد این عارضه خیلی خطرناک نیست اما به دلیل وجود اعصاب زیاد در ناحیه رکتوم، درد می‌تواند شدید باشد. علت درد مقعدی معمولاً با انجام معاینات پزشکی قابل تشخیص است. شایع ترین دلایل این عارضه عبارتند از:
عفونت پروستات
عفونت پروستات زمانی ایجاد می شود که پروستات و اطراف آن ملتهب شوند. پروستات تقریباً به اندازه یک گردو است. بین مثانه و پایه آلت تناسلی واقع شده است. لوله ای که ادرار را از مثانه به سمت آلت (مجرای ادرار) منتقل می کند از وسط پروستات عبور می کند. مجرای ادرار نیز از غدد جنسی به آلت تناسلی منتقل می شود.چندین نوع عفونت می تواند بر پروستات تأثیر بگذارد. برخی از مردان مبتلا به پروستاتیت به هیچ وجه علائمی را تجربه نمی کنند. در حالی که برخی دیگر علائم بسیاری از جمله درد شدید در آلت و گاهاً تیر کشیدن مقعد را گزارش می کنند. در صورت مشاهدۀ این علائم ،می بایست به متخصص اورولوژی مراجعه نمایید .
بخوانید : علائم سرطان پروستات
یبوست مزمن
یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی، یبوست است که باعث ایجاد مشکلاتی در دفع می‌شود. که معمولاً به علت کم آبی بدن و مصرف فیبر کم بروز پیدا می‌کند. اگر یبوست بیشتر از یک هفته ادامه پیدا کند، مزمن است و علاوه بر ایجاد درد هنگام دفع، منجر به بروز مشکلاتی مثل بواسیر یا هموروئید هم خواهد شد.
هموروئید ترومبوزه خارجی
هموروئید ترومبوزه خارجی، به معنی لخته شدن خون در كیسه ای خونی (عروق هموروئیدی) درست خارج از مقعد می‌باشد که شرایط دردناکی ایجاد می‌کند. در این شرایط درد و تیر کشیدن ناگهانی مقعد با دفع مدفوع یا حتی هنگام نشستن شروع شده و می تواند طی 48 ساعت بعدی شدیدتر شود، ولی كم كم طی چند روز فروكش می‌كند.اگر عروق هموروئیدی دچار پارگی شوند، باعث ایجاد خونریزی می‌شود. برای درمان بواسیر یا هموروئید آن را به کمک روش‌های لیزر و جراحی برداشته یا به كمک وان آب گرم، داروی مسكن یا ملین های مدفوع آن را تسكین می‌دهند. برداشتن بواسیر ترومبوزه یا بیرون زده غالباً تنها راه درمان قطعی این عارضه است.
شقاق مقعد
شقاق مقعد شکاف بیضی شکل کوچکی در سر مقعد است که باعث درد و خون ریزی هنگام اجابت مزاج می‌شود. این بیماری برای اکثر مردم تقریبا یک چیز عادی است ولی غالباً با بواسیر که آن هم با درد و خون ریزی همراه است اشتباه گرفته می‌شود.شدت حاد و یا مزمن بودن آن با توجه به اینکه عمق زخم شقاق چقدر است، بستگی دارد. بهترین درمان برای شقاق حاد، نرم كردن مدفوع به کمک رژیم غذایی فیبر دار، كرم های موضعی و وان آب گرم برای 10 الی 20 دقیقه چند بار در روز (مخصوصا پس از اجابت) است. اکثر شقاق‌ها (85 الی 90 درصد) در پشت مقعد و 10 الی 15 درصد در جلو و برای تعداد معدودی هم در جلو و هم در عقب مقعد رخ میدهد. شقاقی که در محل دیگری واقع باشد مربوط به بیماری های دیگری است که باید بیشتر بررسی شود.
آبسه و فیستول مقعدی
آبسه مقعد، حفره ایست عفونی پر از چرک در كنار مقعد یا ركتوم. فیستول مجرایی است كه زیر پوست تشكیل و غدد عفونی مسدود شده را به بخش آبسه شده متصل می‌كند. درمان آبسه در اكثر موارد با تخلیه و جراحی غالبا ضروری است. جراحی آن هرچند راحت و ساده است ولی بعضی مواقع پیچیده شده و در صورت عدم خروج کامل عفونت ،بسته به نوع آن و بدن فرد امكان جراحی در چند مرحله وجود دارد.
عفونت‌های قارچی یا بیماری‌های مقاربتی
بیمارانی كه دچار عفونت قارچی یا بیماری مقاربتی شده‌اند علائم درد بلند مدت از ملایم تا شدید در مقعد یا اطراف آن خواهند داشت و این هیچ ارتباطی با اجابت ندارد. بیماری‌های مقاربتی شامل سوزاک، كلامیدیا، تبخال، سفلیس و غیره می‌شود. این بیماران معمولاً از خونریزی كم، ترشح عفونی و خارش رنج می‌برند. معمولاً برای درمان آن از آنتی بیوتیک یا ضدقارچ از نوع خوردنی یا پماد استفاده می شود.
رابطه جنسی مقعدی
پوست اطراف راست روده بسیار حساس است. اصطحکاک ناشی از رابطه مقعدی یا وارد کردن اشیا به راست روده می‌تواند باعث آسیب، تحریک، تورم یا خونریزی شود. رابطه جنسی مقعدی عمدتاً توصیه نمی‌شود.افرادی که درگیر مقاربت مقعدی محافظت نشده هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت های آنورکتال قرار دارند. شایع ترین علامت، میل مکرر یا مداوم برای اجابت مزاج و احساس درد مقعدی است.
بیماری‌های پوستی
اختلالات پوستی كه در دیگر نقاط بدن رخ می‌دهند مانند زگیل یا پسوریازیس میتوانند در مقعد هم ایجاد شوند. هنگام ابتلا به زگیل مقعدی و تناسلی بیمار دچار خارش، خون ریزی و تیرکشیدن مقعد می‌شود . تشخیص هر چه زودتر آن باعث بهبود سریع تر می شود ،در بعضی موارد جهت تشخیص صحیح نیاز به نمونه برداری از پوست است. و درمان آن بستگی به ارزیابی نمونه و تشخیص پزشک دارد.
کیست مویی یا سینوس
بازگشت مو به زیر پوست و تشکیل آبسه و عفونت دردناک همان کیست مویی است که این عارضه اغلب در زیر پوست بالای مقعد ایجاد می‌شود و همراه با درد و التهاب است که گاها با درد مقعد اشتباه گرفته می‌شود.
بیماری‌های التهابی روده
بیماری های التهابی روده مثل کرون و کولیت که منجر به التهاب جداره روده بزرگ و کوچک می‌شوند، می توانند منجر به اسهال، یبوست، تهوع، گرفتگی عضلات شکم و حتی حرکات دردناک روده یا درد و تیر کشیدن مقعد شوند.
بارداری
اکثر زنان باردار به دلیل ایجاد فشار در لگن و روده و همچنین تغییرات هورمونی، عارضه‌های یبوست، هموروئید، شقاق و در نتیجه درد در ناحیه مقعد و رکتوم را تجربه می‌کنند.
سرطان
هر چند اكثر دردهای مقعد خوش خیم هستند ولی تومورها پس از مدتی شروع به درد ، خون ریزی ، چركین و غالبا تغییر در حالت اجابت می‌شوند. هر نوع درد یا خونریزی مقعدی كه پس از ندت کوتاهی بهتر نشوند و طی زمان علائم آن بدتر شود باید توسط پزشک متخصص بررسی گردد.سرطان مقعد یا تومورهای دیگر میتوانند به شیمی درمانی و یا جراحی نیاز پیدا كنند. پزشک متخصص ایتدا معاینه دقیق و كامل انجام میدهد (کولونوسکوپی) و نمونه برداری صورت میگیرد تا بتواند تشخیص درست دهد تا درمان را مطابق تشخیص انجام دهد.
درد مقعد هنگام پریود
به دلیل تغییرات هورمونی احتمال ایجاد انقباض در دیواره روده و رکتوم در زمان قاعدگی زیاد است. همچنین تغیراتی در دفع ایجاد می شود که ممکن است دچار یبوست و اسهال شوید که این امر خود عامل ایجاد درد در مقعد است.
نحوه تشخیص علت تیر کشیدن مقعد
پزشکان درد مقعد را به روش‌های مختلفی تشخیص می‌دهند که عبارتند از:
- سابقه پزشکی بیمار
- معاینه بیمار و بررسی علائم
- معاینه رکتوم: پزشک انگشت خود را وارد مقعد می‌کند تا التهاب را احساس کند.
- کلونوسکوپی
درمان ابتدایی تیر کشیدن مقعد
گزینه‌های درمان درد مقعدی ممکن است بسته به علت زمینه‌ای متفاوت باشد، اما برای تسکین درد عمومی در اطراف راست روده و مقعد، می توانید موارد زیر را امتحان کنید:
- نشستن در آب گرم برای 10الی 20 دقیقه
- بعد از اجابت مزاج یا تعریق ،آن را با آب ولرم و به آرامی شسته
- ازاستفاده از هرگونه شوینده یا صابون تحریک کننده اجتناب کنید
- پوشیدن لباس زیر پنبه‌ای و نخی
- پوشیدن لباس گشاد و راحت
- از نشستن طولانی مدت بپرهیزید
- استفاده از یک بالشتک یا حلقه لاستیکی برای کاهش فشار
- مصرف داروهای مسکن بدون نسخه برای کاهش درد
- استفاده ملین ها ،دفع مدفوع را آسان تر می کند
- داشتن یک رژیم غذایی سرشار از فیبر و نوشیدن آب فراوان برای جلوگیری از یبوست و زور زدن در حین اجابت مزاج
- مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک
همانطور که گفته شد ، درد مقعد می‌تواند ناشی از علل گوناگونی باشد و قبل از اقدام به هرگونه درمان می بایست علت این عارضه شناسایی شود. درد مقعد یا تیر کشیدن مقعد می‌تواند هشداری از یک بیماری کم خطر یا یک بیماری جدی باشد و به همین دلیل نباید از کنار آن ساده عبور کنید.مراجعه به موقع به یک پزشک متخصص برای تشخیص علت این عارضه و درمان سریع آن یک امر ضروری است. همچنین اگر همراه با درد علائم دیگری مثل بیرون زدگی، خونریزی، سوزش و عدم دفع کامل مدفوع را احساس می کنید، باید بصورت اورژانسی برای درمان به پزشک مراجعه نمایید.
دکتر کیوان آقامحمدپور فوق تخصص اورولوژی ، مجاری ادراری و ناباروری
