در این مقاله می خوانید :
بیلارزیا (Bilharzia) یا «تب حلزون» بیماری است که به واسطه یک کرم انگلی شکل می گیرد. این کرم گونه های مختلفی دارد. این کرم معمولاً روده ها را تحت تاثیر قرار می دهد و تا حدودی بر دستگاه ادراری نیز اثرگذار است که باعث وجود کرم در ادرار می شود، اما از آنجایی که ساکن رگ های خونی میباشد می تواند به دیگر دستگاه های بدن نیز آسیب برساند. نام دیگر آن شیستوزومیازیس (Schistosomiasis) می باشد و هم به عنوان یک بیماری حاد و هم یک بیماری مزمن می شناسند. علائم بیماری به واسطه واکنش های بدن به وجود انگل شکل می گیرند، اما عوارض آن می توانند در بلند مدت ادامه یابند.این بیماری می تواند بخش های مختلف بدن از جمله ریه ها، سیستم عصبی، و مغز را نیز تحت تاثیر قرار دهد. ناحیه آسیب دیده به گونه های انگل بستگی خواهد داشت.
شیستوزومیاز ادراری
شیستوزومیاز ادراری یک بیماری است که در اثر آلودگی افراد به کرم انگلی شیستوزوما هماتوبیوم ایجاد می‌شود. این کرم‌ها در عروق خونی اطراف مثانه فرد مبتلا زندگی کرده و کرم، تخم‌هایی را آزاد می‌کند که در ادرار فرد آزاد می‌شود. اگر ادرار به حوضچه‌ها یا دریاچه‌ها منتقل شود، تخم‌ها می‌توانند بیرون آمده و افرادی را که در حال شست‌وشو یا شنا هستند، آلوده کنند. عفونت می‌تواند باعث وارد شدن خون در ادرار شده و در صورت عدم درمان، در نهایت منجر به کم‌خونی، سوء تغذیه، نارسایی کلیه یا سرطان مثانه شود. شیستوزومیاز ادراری با جست و جوی تخم کرم در ادرار تشخیص داده می‌شود.
انواع شیستوزومیازیس:
-
شیستوزوما هماتوبیوم
مختص انسان ها می باشد. یعنی میزبان اصلی و نهایی آن انسان است اما میزبان واسط آن حلزون آبزی بالینوس است.
در داخل رگ های خونی کبد بالغ می شود و کرم های ماده از راه جریان خون وارد رگ های خونی مجاری ادراری می شود و کیسه ادرار (مثانه) و حتی در رگ ها و مویرگ های انتهایی مجاری ادرار مستقر می شود.
این کرم ها در انسان شیستوزومیازیس ادراری را ایجاد می کنند. و از راه ادرار دفع می شوند.
-
شیستوزوما مانسونی
-
شیستوزوما ژاپونیکوم
-
شیستوزوما مکونوگی و اینتر کالاتوم
علائم شيستوزوميازيس ادراري
این کرم ها وقتی وارد پوست می شوند باعث ایجاد موارد زیر می شوند:
– تحریک و خارش (به آن خارش شناگران می گویند)
– پاپول در محل ورود
– پاپول ها در اثر خارش به آبسه یا زخم تبدیل می شوند
بعد که وارد قلب شد در قلب معمولاً مشکل زیادی ایجاد نمی کنند .در ریه ها علائم آلرژیک ، سرفه ، تنگی نفس، درد قفسه سینه ایجاد می کند.
کرم بالغ:
– کم خونی ( چون هم باعث خونریزی می شود و هم اینکه خود کرم خونخواری می کند)
– ترومبوز و لخته شدن خون داخل رگ های خونی بویژه کرم های روده ای باعث ترومبوز می شوند
– پیگمانتاسیون . باعث رسوب رنگدانه خون روی کبد، طحال، ریه ها می شود.
نحوه انتقال کرم در ادرار و بدن (انگل ها)
عفونت زمانی آغاز می شود که فرد در معرض تماس مستقیم با آب شیرین، جایی که برخی انواع حلزون آبی حامل کرم وجود دارند، باشد.انگل ها می توانند هنگام شنا، شستشو، یا پارو زدن وارد بدن شوند. همچنین، افراد می توانند به واسطه نوشیدن آب آلوده یا مصرف غذایی که با آب آلوده شسته شده است، دچار عفونت شوند.شکل آلوده کننده کرم که از حلزون سرچشمه می گیرد و به نام سرکاریا (Cercaria) شناخته می شود می تواند هنگام تماس فرد با آب از طریق پوست وارد بدن شده و به کرم های بالغ که در خون وی زندگی می کنند، تبدیل شود.
با توجه به نوع کرم، بیلارزیا می تواند بخش های از بدن انسان را تحت تاثیر قرار دهد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روده ها
- دستگاه ادراری، خطر سرطان مثانه را افزایش می دهد
- کبد
- طحال
- ریه ها
- نخاع
- مغز
چرخه عفونت انگل زمانی آغاز می شود که تخم های کرم از طریق مدفوع و ادرار انسانی که پیش از این به عفونت مبتلا شده است، وارد آب می شوند.تخم ها در آب شکسته می شوند و لاروی ریز آزاد می شود که پس از ورود به بدن حلزون آبی تکثیر می شود.پس از آلوده کردن حلزون های آبی، سرکاریا آزاد می شود. این شکل از لارو می تواند تا 48 ساعت زنده بماند.سرکاریا می تواند به پوست انسان نفوذ کرده و وارد جریان خون شود. آنها در رگ های خونی به سفر خود در ریه ها و کبد ادامه می دهند و پس از آن وارد سیاهرگ های اطراف روده و مثانه می شوند.پس از چند هفته، کرم ها بالغ می شوند. آنها جفت گیری کرده و تخم‌ریزی را آغاز می کنند. این تخم ها از دیواره مثانه، روده یا هر دو عبور می کنند. در نهایت، آنها بدن را از طریق ادرار یا مدفوع ترک می کنند. در این مرحله چرخه دوباره آغاز می شود.
بخوانید :احساس خارش در مجرا چیست؟
علائم وجود کرم در ادرار و بدن
اثر عفونت به نوع کرم و مرحله عفونت آن بستگی دارد.علائم بیماری زمانی شکل می گیرند که بدن به تخم های کرم واکنش نشان می دهد.ما در اینجا به علائم 2 مرحله ی حاد و مزمن اشاره خواهیم کرد:
-
مرحله حاد
بنابر گزارش مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا، علائم می توانند بین 14 تا 84 روز ادامه داشته باشند.تقریبا 3 تا 8 هفته پس از عفونت، فرد ممکن است موارد زیر را تجربه کند:
- راش پوستی
- تب
- سردرد
- بدن درد یا عضله درد
- دشواری در تنفس
-
مرحله مزمن
افراد بسیاری در مراحل اولیه بیماری هیچ نشانه ای بروز نمی دهند، اما ممکن است با پیشرفت آن با برخی علائم مواجه شوند. این علائم بار دیگر به نوع انگل بستگی دارند.
اگر انگل کبد یا روده را تحت تاثیر قرار دهد، علائم ممکن است شامل موارد زیر شوند:
- اسهال و یبوست
- خون در مدفوع
- زخم های روده
- فیبروز کبدی
- پرفشاری خون پرتال، یا فشار خون بالا اطراف دستگاه گوارش
اگر انگل دستگاه ادراری را تحت تاثیر قرار دهد ممکن است با علائم زیر مواجه شوید:
- خون در ادرار
- دفع ادرار دردناک
- خطر بیشتر سرطان مثانه
با گذشت زمان، فرد به کم خونی (آنمی) مبتلا می شود. در موارد نادر، انگل ممکن است دستگاه عصبی مرکزی را تحت تاثیر قرار دهد.گاهی کودکان مبتلا به شیستوزومیازیس ممکن است با اختلال در رشد و کاهش توانایی یادگیری مواجه شوند.
تشخیص وجود کردم در ادرار و بدن
اگر فردی دارای علائم بیماری باشد، یا فکر می کند که ممکن است در تماس با آب آلوده بوده باشد، می بایست به پزشک مراجعه کند. پزشک ممکن است شخص را به یک متخصص بیماری عفونی ارجاع دهد.
بیمار مبایست آماده پاسخ دادن به پرسش های زیر باشد:
- به کجا مسافرت داشته است
- چه مدت آنجا بوده است
- آیا با آب آلوده در تماس بوده است
- علائم چه چیزهایی هستند و برای نخستین بار چه زمانی پدیدار شدند
- آیا با راش پوستی خارش‌دار یا خون در ادرار مواجه بوده است
پزشک با توجه به علائم موجود ،درخواست آزمایش خواهد داد ،زیرا نمونه های مدفوع و ادرار وجود تخم های کرم در ادرار را نشان خواهند داد. پزشک ممکن انجام آزمایش خون را نیز تجویز کند.بالغ شدن کرم حدود 40 روز طول می کشد. یک نمونه خون ممکن است نتایج مطمئنی را حداقل 6 تا 8 هفته پس از در تماس بودن با آلودگی نشان ندهد.
در صورت وجود علائم روده ای ، ممکن است به نمونه برداری از رکتوم نیاز باشد، حتی اگر پاسخ آزمایش های ادرار و خون منفی باشند. همچنین، ممکن است به نمونه برداری از مثانه نیاز باشد.
انجام چکاپ سه ماه پس از بازگشت به خانه نیز ایده خوبی است، حتی اگر با هیچ نشانه ای مواجه نباشید زیرا ممکن است علائم بعداً پدیدار شوند.
درمان وجود کرم در ادرار و بدن
اگر جواب آزمایش های فرد مثبت باشد، یک دوره کوتاه مصرف دارویی به نام پرازیکوانتال تا زمانی که فرد آسیب یا عوارض چشمگیری را تجربه نکرده باشد، به طور معمول موثر است.پرازیکوانتال می تواند حتی در مرحله پیشرفته نیز به بیمار کمک کند، اما از عفونت مجدد پیشگیری نمی کند.
افرادی که در مناطقی با خطرپذیری بالا زندگی می کنند می توانند یک دوز خوراکی از پرازیکوانتال را برای کاهش احتمال عفونت و عوارض آن مصرف کنند. گاهی ممکن است برای چندین سال به این روند درمان نیاز باشد.
فرد مبتلا به شیستوزومیازیس نمی تواند آن را به فرد دیگری منتقل کند. انسان ها تنها از طریق تماس با آب آلوده، جایی که حلزون ها در آن زندگی می کنند، به این بیماری مبتلا می شوند.
همانطور که گفته شد ، وجود کرم در بدن نشانه ی وجود نوعی انگل در بدن است که برای فرد خطرناک می باشد ، پس میبایست به افرادی که در مناطق پر خطر زندگی میکنند و یا به برخی مناطق سفر می کنند پیشگیری های لازم را توضیح داد تا کمتر در معرض این عفونت ها قرار گیرند. در مناطقی که آب آلوده وجود دارد با پاهای برهنه وارد آب ها نشوید، جلوگیری از ورود فاضلاب ها و فضولات انسانی به آب ها،شناسایی افراد آلوده و درمان آن ها، مبارزه با میزبان های واسط. از راه سولفات مس یا برومید که مبارزه شیمیایی است و یا مبارزه بیولوژیک به کمک پرندگان حلزون خوار یا حلزون های بزرگتر یا ماهی های حلزون خوار در صورت بروز هریک از مواردی که در این مقاله به آن اشاره شد ،میبایست سریعاً به پزشک مراجعه نمود تا از طریق انجام آزمایشات لازم ،پزشک متخصص شروع به معالجه سریعتر نماید.
دکتر کیوان آقامحمدپور فوق تخصص اورولوژی ، مجاری ادراری و ناباروری
