تشخیص و درمان بی اختیاری ادراری

زمان مطالعه: 5 دقیقه

ادرار تولید شده در کلیه ها از طریق لوله حالب وارد مثانه شده و در آنجا ذخیره می شود و تحت کنترل مغز و با هماهنگی عضلات مثانه و عضلات مجاری ادراری روند ادرار کردن انجام می شود .حال اگر به هر دلیلی هماهنگی این عضلات از بین برود ، بی اختیاری ادراری حادث می شود .میزان بی اختیاری ادراری در خانمها دو برابر مردان است .

• علائم بی اختیاری ادراری:

1. عدم توانایی در کنترل ادرار
2. دفع شدن بدون کنترل ادرار قبل از دستشویی رفتن
3. خارج شدن ادرار هنگام عطسه یا سرفه
4. دفع شدن ادرار به هنگام خوابیدن
5. خالی نشدن کامل ادرار

• عواملی که باعث ایجاد بی اختیاری ادراری می شوند:

1. اختلال در اعصاب مثانه: در بیماری هایی مثل دیابت، پارکینسون،سکته قلبی و مغزی،(ام اس) اشکال در عصب رسانی به مثانه ایجاد شده و بی اختیاری ادراری ایجاد می شود .
2. ضعف عضلات مثانه و مجاری ادراری: در اثر مواردی مثل زایمان ،برخی داروها،اضافه وزن ،افزایش سن و یائسگی

• تشخیص بی اختیاری ادراری:

1. ثبت روزانه وضعیت تخلیه ادراری: در این روش فرد میزان مصرف مایعات و میزان ادرار و دفعات و زمان دفع ادرار خود را یادداشت می کند که می تواند اطلاعات بسیار مفید در خصوص حجم مثانه بدهد .
2. آزمایش ادرار و بررسی از نظر عفونت ادراری
3. حجم ادرار باقیمانده که با سونوگرافی از مثانه در دو مرحله قبل و بعد از تخلیه ادرار اندازه گیری می شود .
4. نوار عصبی مثانه یا یورودینامیک: وسیله اصلی تشخیص علت بی اختیاری ادراری و به تبع آن درمان مناسب انجام نوار عصبی مثانه یا یورودینامیک است که توسط متخصص اورولوژی انجام می شود .
5. سیستوسکوپی: انجام این روش فقط در موارد خاص تشخیصی که بی اختیاری ادراری دائمی است توصیه می شود تا در صورت وجود فیستول تشخیص دهد .

• نوار عصبی مثانه یا یورودینامیک چگونه انجام میشود؟

تست يوروديناميک مهم‌ترين تست سرپايی جهت بررسی فانكشن ادراری نرمال و غير نرمال خصوصاً در مثانه و مجاری ادراری است . با اين تـست می تـوان تشخيص افتراقی در موارد انسداد ادراری (تنگی مجرا ، BPM) و انواع بی اختياری های ادراری را به بهترين نحو انجام داد كه اين عمل به پـزشـک جهت درمان دقيق تر كمک به سزايی می كند.

دستگاه يوروديناميک، دستگاهی كاملا تشخيصی است كه به طور وسيعی برای تشخيص بيماری های مربوط به قسمت زيرين سيستم ادراری (مانند بی اختياری ادراری به خـصوص بی اختياری در دختران و تنگی مجرا در پسران) كاربرد دارد.

از شايع‌ترين مشكلات مثانه در خانمها و آقایان مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

1. تكرر ادرار (Frequency): تكرر ادرار بيشتر از 7 بار در روز كه فاصله زمانی آن كمتر از 2 ساعت باشد.
2. ادرار شبانه (Nocturia): بيدار شدن از خواب جهت دفع ادرار بيشتر از يك بار در طول شب
3. فوريت ادراری (Urgency): نياز ضروری به دفع ادرار
4. بی اختياری ادراری
5. بی اختياری ادراری توام با فوريت (Urge Incontinence): نشست ادراری غيرقابل كنترل با احساس شديد نياز به دفع ادرار
6. بی اختياری ادراری توام با استـرس (Stress Incontinence): ريزش ادرار با سرفه، عطسه و دويدن
7. شب ادراری (Nocturnal Enuresis)
8. سوزش (Dysuria): درد يا سوزش در موقع دفع ادرار
9. ادرار خونی (Haematuria): دفع خون در ادرار
10. دفع شدن ادرار به سختی (Voiding Difficulty): نياز به ‌زور زدن يا تأمل در شروع ادرار
11. پـرولاپـس (Prolapse): پرولاپس يا همان افتادگی كه مختص خانمهایی است كه در صورت احساس يا مشاهده يا خروج توده‌ای از واژن به بيرون صورت می پذيرد.

 

بخوانید : درمان جدید عفونت ادراری

 

روش تشخيص تمام بيماریهای فوق الذكر با دريافت شرح حال از بيمار ، معاينه و در صورت نياز تست يـوروديناميک جهت درمان به وسيله پزشک انجام می پذيرد.

اهـميت تست يوروديناميک بدين جهت است كـه بـا استفاده از ايـن تـست می توان بيماری های مربوط به بی اختياری ادراری و مشكلات آن را به درسـتی تشخيص داد ، دستگاه يوروديناميک تنها وسيله تشخيصی برای مشخص كردن دقيق مشكلات عـصبی عضلانی مثانه است كه سبب افتراق نوع بی اختياری های ادراری می شود.

پيامد استفاده از ايـن تست تشخيص صحيح بيماری به وسيله پزشک و در نتيجه درمان موفق آن است. با اين تست ساده و در عين حال با ارزش و سـرپايی و بدون جراحی لگن و يا ژنيكولوژی می توان نوع اختلالات به وقوع پيوسته در مثانه را دقيقاً تشخيص داده و درمان كرد.

در کنار همه تجربيات و تشخيصات پزشک مربوطه انـجام تستی در جهت استحكام و تحقق بخشيدن به آن نتايج را نمی توان ناديده گرفت. اين تسـت بسيار ساده علاوه بر اين كه حالت تهاجمی ندارد بلكه به نوبه خود دردناک نيست و بر روی بيمار در كمال راحتی صورت می گيرد و در قبال آن يك سری پارامترهای تشخيص اساسی و مهم بيمار در اختيار پزشک قرار می گيرد كه همه اين موارد كمک شايانی به بهبودی و درمان قطعی بيمار می كند.

• انجام تست يوروديناميک در ارتباط با بيماران زير الزامی است:

1. افرادی كه مشكل در دفع ادرار دارند.
2. افرادی كه بی اختياری ادراری توأم با سرفه و عطسه و نياز به جراحی دارند .
3. کسانی كه بی اختياری در ادرار فوريتی و توام با سرفه و عطسه دارند.
4. افرادی كه مشكلات كمپلكس مثانه ای دارند.
5. افرادی كه مشكلات ادراری و مثانه‌ای پس از جراحی قبلی و ژنيكولوژی دارند.
6. کسانی كه جراحی بی اختياری ادراری آن ها قبلاً پاسخی نداده است.

تست يوروديناميک تنها توسط 2 كاتتر باريک يكی در مجرای ادرار جهت اندازه گيری فشار مثانه‌ای (Pves) و دیگری در رکتوم جهت اندازه گيری فشار شكمی (Pabd) صورت می گيرد.

• آمادگی برای انجام تست یورودینامیک:

یورودینامیک تستی است که از طریق آن می توان به نحوه عملکرد مثانه، مجرای ادرار و عضالت کف لگن در حالت مثانه پر و هنگام تخلیه ادرار پی برد.

 

بخوانید : تنگی مجرای ادراری

 

• قبل از تست چه اقداماتی باید انجام دهید؟

— این تست با تعیین وقت قبلی انجام می شود. بهتر است با مثانه پر (در حدی که نیاز به دفع معمول ادرار داشته باشید) مراجعه کنید.

— اگر شما از سوند یکبار مصرف برای تخلیه ادرار استفاده می کنید تا قبل از مراجعه همین کار را انجام دهید.

— هیچگونه محدودیت غذایی الزم نیست، اما اگر شما از یبوست مزمن رنج می برید، بهتر است از میوه و سبزیجات و مسهل های گیاهی قبل از مراجعه استفاده نمایید.

— قبل از شروع تست برای پیشگیری از عفونت آنتی بیوتیک تزریق خواهد شد.

— هر مرحله از تست توسط پرستار با تجربه به شما توضیح داده خواهد شد و سپس نتایج حاصله توسط متخصص ارولوژی یا فوق تخصص اورولوژی گزارش خواهد شد.

— مدت زمان الزم برای انجام تست بسته به تنوع آن ممکن است از 01 تا 10 دقیقه طول بکشد.

— برای اینکه کمک مناسبی برای انجام تست بکنید باید آرامش کامل خود را حفظ کنید.

• درمان بی اختیاری ادراری:

1. در موارد خفیف: درمان دارویی که باعث بهبود ظرفیت مثانه می شود .
2. ورزش عضلات کف لگن یا کگل: کافی است مانند زمانی که ادرار می کنید به عضلات لگن فشار بیاورید .سپس در همین حالت سفت شده به مدت 10 ثانیه عضلات را نگه دارید سپس عضلات را شل کنید .روزی سه تا چهار بار این ورزش توصیه می شود .
3. تمرین مثانه: با یادداشت کردن روزانه تعداد و میزان ادرار کردن می توان به الگوی بی اختیاری ادراری پی برد و قبل از وقوع آن ادرار کرد .
4. جراحی: استفاده از روشهای TOT , TVT که در آن با دستگاه مخصوص نوار در مجرای ادراری گذاشته می شود در بی اختیاری استرسی ادراری تأثیر بسیار موفقی دارد و توسط فوق تخصص اورولوژی انجام می شود.

 

 

دکتر کیوان آقامحمدپور فوق تخصص جراحی کلیه ، مجاری ادراری و ناباروری

 

پیج دکتر کیوان آقامحمدپور در سایت آپارات